Categorie: Jaap

Door identiteitspolitiek en feministische bewegingen is er de laatste tijd veel veranderd in de klassieke man/vrouw verhouding. Andersoortige identiteiten hebben zich een plaats verworven tussen de klassieke man en vrouwenrol, aangeduid met LBGTQIA+, letters uit het alfabet die staan voor Lesbian, Gay, Bisexual, Trans,Queer, Intersex, Asex en + voor andere vormen van fysiek en geestelijk zijn. 

Het zijn er veel en het is bijna niet voor te stellen hoe je je die verschillen precies moet interpreteren. 

Maar ondanks deze erkenning is de klassieke man/ vrouw verhouding en bijbehorende rolverdeling is nog steeds het meest voorkomend; binaire mensen met klassieke rollopvattingen. Deze vormt het belangrijkste ordeningprincipe voor onze samenleving met de nadruk op gezin en vaak een speciale rol voor de vrouw. 

De Afrikaanse sociologe Oyeronke Oyewumi, docerend aan Stony Brook New York University geeft echter een geheel andere kijk op deze westerse ideologie in haar boek “The invention of woman”. Zij schrijft dat voordat Nigeria -en haar stam de Yoruba’s- gekoloniseerd werd door de Engelsen het Westerse idee wat de vrouwenrol moet zijn helemaal niet in haar land bestond. Niet de biologische kenmerken speelden de belangrijkste rol bij de Yoruba’s maar senioriteit, ofwel de leeftijd van de persoon. Een simpel voorbeeld: het huis wordt schoongemaakt door de jongste ongeacht of die een jongen of een meisje is. (Denk hierbij ook aan de uitspraak van Simone de Beauvoir:’Men wordt niet als vrouw geboren maar als vrouw gemaakt.”) 

Leeftijd en ervaring is de belangrijkste factor. Pas na de kolonisatie door de Engelsen is dat veranderd aangezien de Engelsen alles wat ze zelf beleefden en dachten als gouden standaard zagen voor verdere ontwikkeling, dus ook hun idee over de rolverdeling tussen man en vrouw in het gekoloniseerde land. 

De Engelsen waren dan ook stomverbaasd dat er bij de Igbo’s—een andere ethische groep in Nigeria- een opstand uitbrak van vrouwen in het begin van de vorige eeuw omdat zij  gewend waren zelf de dienst uit te maken en handlangers van de Engelsen van hun eigen stam een kopje kleiner maakten, bruggen en wegen en gebouwen vernielden omdat ze gewend waren voor zichzelf op te komen toen de kolonisator dat in de weg stond. 

Een herinnering aan die zelfstandigheid ondervond ikzelf tijdens besprekingen over een nationaal programma voor leprabestrijding in dat land, voorgezeten voor een vrouwelijke directeur van het ministerie die niet schroomde om medisch specialisten hun mond te snoeren als ze te dominant werden. Ze moesten ook nog rechtop gaan staan om een uitbrander in ontvangst te nemen waarna ze weer plaats mochten nemen. 

Deze Afrikaanse vrouwen gingen kennelijk niet gebukt onder het bevoogdende werk van de godsdienstige scheppingsverhalen en hun exegeten die de vrouw als horig aan de man willen blijven zien. 

Ps. Uw blogger neemt ook een aantal weken vakantie. 

In mijn laatste bundel “Sluitsteen”die in de maand mei bij uitgeverij “De vergulde Snuitbeer” verscheen staat een hoofdstuk met de titel Resoneren met je omgeving.  Wanneer resoneer je met je omgeving en wanneer is dit niet het geval? In het verhaal steggelt een echtpaar of ze nu haast moeten maken om ergens op tijd  te komen of dat ze onderweg meer oog moeten hebben voor wat er op hun pad komt. Met het idee van resoneren is er misschien een brug te slaan in hun onenigheid.           

Het werkwoord resoneren was niet zomaar gekozen.Het is een term die is ontleend aan de socioloog Harmut Rose en hij bedoelt daarmee dat de relatie waarin het subject en de wereld antwoordend tegenover elkaar staan. De wereld kan van alles inhouden, de ons omringende natuur, een stad, een culturele manifestatie etc. En misschien moeten we het antwoorden van de omgeving niet al te letterlijk nemen en dit als een breed scala aan reacties zien zoals een knik, een wenk, een mooie gedachte, een ontroering etc., gebeurtenissen die een emotie op kunnen roepen.

Laten we eens proberen deze ietwat abstracte formulering een beetje te ontcijferen ofwel de vraag stellen wat het individu moet doen om antwoord te krijgen.

Het gaat dus in essentie om de vraag hoe je met tijd omgaat en hoe je tijd beleeft.Iemand die geen tijd te verliezen heeft ervaart veel van de omgeving vaak als een hindernis. Een irritant rood stoplicht, een snelheidsbeperking, een verliefd echtpaartje op de stoep waar je niet langs komt.We moeten toch voort!

Rose constateert dat de wereld steeds sneller gaat. Er zijn bijvoorbeeld onderzoekingen die aantonen dat de mens sneller dan vroeger over straat loopt en dit werkt niet altijd bevrijdend. Slenteren doet alleen nog de dakloze-irritant als die in de weg loopt of zit- maar anderen hebben geen tijd te verliezen want ja, op tijd zijn voor sluitingstijd, de trein halen, kortom tal van redenen om er stevig de pas in te zetten. Ik merk het ook aan discussieprogramma’s op de tv die steeds moeilijker te volgen zijn omdat  pratende hoofden hun praatsnelheid vaak versnellen, met soms ook nog een verhoogde stem om misschien het rammelende geraamte van hun argumentaties een beetje te verbergen achter een brei van woorden. Waar heb ik eigenlijk naar zitten luisteren vraag ik me dan wel eens af? 

Om de betekenis van tijd voor het voetlicht te brengen maakten de oude Grieken al een onderscheid tussen twee mythologische figuren namelijk Chronos en Kairos.De eerste is ons erg bekend, dat is de lineaire tijd ofwel de kloktijd. Kairos staat voor innerlijke tijdsbeleving door rust, concentratie, meditatie.Om heldere gedachten te krijgen moeten we kunnen dagdromen, moeten we in staat zijn om Chronos te vergeten, proberen als het ware jezelf te ontdekken wat voor jou betekenisvol is, wat jouw innerlijke waarden zijn; misschien krijg je wel leuke invallen.Hieraan bewust aandacht en tijd aan besteden is nodig om niet verstrikt te geraken in het raderwerk van chronos, die gebiedt haar wijzers in de gaten te houden, je te haasten. Ik probeer elke dag me hier een beetje op te bezinnen. Nu het weer zo mooi is en lekker warm zet ik een stoel aan het water van de gracht en neem niets mee, geen krant of telefoon. Kijk dan naar de waterhoentjes die op een portie stadsvuil een gezin groot brengen, tuur naar bootjes die voorbij komen en zie dan dat chronos soms ook de watersporter in zijn greep heeft. Sommigen varen veel te hard, botsen bijna op andere bootjes omdat zij voortdurend op hun telefoon zitten te turen. En oordelend over het aantal lege flesjes willen ze de omgeving ook niet erg waarnemen maar zich in een roes afsluiten.

De inmiddels overleden wielrenner Jacques Anquetil had als bijnaam “Monsieur Chrono”. Hij was kampioen in de snelheid om van A naar B te fietsen, diep over zijn stuur gebogen, zijn voeten in de klemmen.  Maar we hebben ook de  wielrijder  die rustig door de natuur fietst en af en toe afstapt om naar een veld met bloemen te kijken,boslucht opsnuift, naar de geluiden van vogels luistert. Ook de fietswereld is steeds sneller geworden. De fietspaden door de duinen en bossen zijn racebanen geworden, het zijn allemaal Anquetils. De uitrusting, het turen op de meters en wijzers. Ze racen de eenvoudige weggebruikers van de weg.  

Resoneren met je omgeving is er niet uit op om een prestatie te leveren voor anderen of voor jezelf, maar heeft als doel een innerlijke beleving, proberen een essentie te ontdekken en daarbij helpt de aandacht voor de omgeving die dan iets bij je los kan maken.Onderweg zijn en je misschien afvragen wat de omgeving met je doet. Het is de verbinding tussen Cronos en Kairos.

Resoneren met je omgeving is vaker nodig als we we niet met onze vingers in het uurwerk bekneld willen raken.We hoeven ons toch niet altijd te laten meeslepen in de versnellingsmachine die de laatkapitalistische samenleving is geworden.Lekker meer tijd nemen om te ontdekken wie we nu zelf eigenlijk zijn. 

Soms moet het middelvingertje omhoog.